Жалғасы бар...
Қыз, әйел, қатын, абысын-ажын, ағайын туралы мақал-мәтелдерді саралай отырып, халық даналығына қайран қаласың. Атам қазақ ешбір жарғы, нұсқау жазып әуре болмай-ақ әрі қысқа нақылдарымен тәрбие-тағылымның тамаша үлгісін түйіп айтып отырған.
Осының бәрінде ананың орны айырықша. Барлық ізгілік, мейірім, шапағат адам баласының бойына ананың ақ сүтімен дарыса керек.
«Ана сүті бой өсіреді, ана тілі ой өсіреді». Әрбір ана бойындағы тағдыр берген бар асылын тоғыз ай толғатқан перзентінен аямаған. Олардың арасынан сөз ұстаған ақын да, ел қорғаған батыр да, шежіре шерткен ғалым да, ел қамын жеген дана да, үлгі-өнеге шашқан ұстаз тағысын тағы талай дүлдүлдер мен шешендер, өмір гөй-гөйін түйіндеген шеберлер де шыққан. Ел жұртына ойран салған опасыздар да, қатыгез қара ниеттілер мен халқын қанқақсатқан жауыздарда болған.
Соған қарамастан, анаға табынбайтын, оған тоқтамайтын, оның алдында тізе бүкпейтін жан сирек. «Анадан алып туады», «Ана бауырындағы бұлақ». Сондықтан ана алдыңдағы қарыздың өтелмегені өте ауыр. «Анаңды Меккеге үш арқалап барсаң да, қарызыңнан құтыла алмайсың», «Анасыз қыз жасауға жарымайды». Ендеше «Анаға қарап қыз өсер, әкеге қарап ұл өсер». Сол себепті, «анасын көріп, қызын ал».
Бұлар ана туралы халық даналығынан алынған бірен-саран мысалдар ғана. Тағылымға толы осынау толғауларды тарата отырып, қазақ тілінің түпсіз де терең байлығына, ойыңды көріктендіріп, көңіл сарайыңды нұрландыра түсер асқан қасиетіне қалайша шаттанбайсыз.
Өмірзақ Айтбайұлы, академик
|
