Қазақ қыздың өз жұрты мен бірге қайын жұртының да тәрбиеге жауапты екенін қатты сезінеді. Оның қандай елге, қандай отбасына келін болып түсуіне көп нәрсе байланысты. «Жақсы елге түскен келін, келін, жаман елген түскен келін келсап». Бұл жерде қайын ененің рөлі көріне бастайды. Көбінесе «келіннің қайын ене топырағынан жаралғандай» болып келуін қалайды. Шынында көргенді елден шыққан қыздың көсегелі елге тап болуы зор бақыттың кепілі.
Жас келіннің бетін ашу рәсіміне қазақ халқы ерекше мән берген. Мұндағы мақсат ақынның астарлы да ойлы, көркем де шебер тілмен жас келінге келген жерінің үлкен-кішісімен, ел-жұртымен таныстырып ізет-құрмет күтуі өзге елдерде бола бермейтін ұлтымызға тән тамаша дәстүрдің бірі. Бұл мәңгі есте қалар, ұмытылмас сәттер. Сондықтан «келіннің бетін кім ашса, сол ыстық» дейтін нақыл сөз көптің көкейінде қалып қойған. Сөйтіп келген жерінің тәрбиелік мектебінен өте бастайды.
Қазақтың бұл тұстағы тәсілі де өзгеше. Ата-ене көңіліндегі ойды келінге туралап емес, тұспалдап жеткізуге тырысады. Тіпті көбінесе қызына сөйлеп отырған болып, келінінің құлағын діттейді. «Қызым саған айтамын, келінім сен тыңда» дейді. Түбі келіннің іс тірлігі «еркек үйдің иманы, әйел үйдің жиғаны, жақсы әйел-ырыс, жаман әйел-ұрыс», «бірліктен бездіретін–де-әйел, сұмдықты сездіретін де-әйел», «ерте тұрған еркектің бір ырысы артық, ерте тұрған әйелдің бір ісі артық», «жақсы әйел-жігіт біткенге бақ», «үйді қырық еркек толтыра алмайды, бір әйел толтырады» деген нақылдарға сай жетілуін қадағалайды. Сонымен бірге келген келін татулық жаршысындай болса деп армандайды. Әсіресе абысындар арасының ынтымақты болуы көзделеді. «Ағайын тату болса ат көп, абысын тату болса, ас көп». «Ағайынның азары болса да безері жоқ», «ағайынға қарап, мал өсер, ағашқа қарап тал өсер».
Жалғасы бар...
|
